De laatste twee weken zijn nu toch echt aangebroken. Tijd om terug te blikken en vooruit te kijken. In een jaar kan er veel gebeurd zijn in een groep. Kinderen ontwikkelen zich, leerkrachten zien de groep groeien. Soms is dat met vallen en opstaan geweest, maar iedereen wil gezellige laatste weken en een mooie afsluiting. Voor groep 8 is dat altijd iets speciaals. De meeste scholen sluiten de basisschooltijd af met een prachtige musical. De rollen voor de musical zijn al weken verdeeld en er wordt met hulp van ouders flink geoefend. Soms worden op het laatste moment nog rollen gewisseld. De ene dag loopt het lekker en zien de leerkrachten het helemaal zitten, de andere dag lijken het de leerkrachten te zijn met de meeste plankenkoorts. De groep zit volop in de adjourningfase en zet zich zo af en toe af tegen de gestelde regels. Er treedt normvervaging op. Want, nu toch alles ophoudt, zijn regels ook niet meer zo belangrijk. De leerkracht van groep 8 zal enerzijds begrip moeten hebben voor het proces, anderzijds moet hij (of zij) ervoor blijven zorgen dat de regels blijven zoals ze waren. En da’s geen makkelijke klus in een mix van nog-net-geen-pubers en échte pubers!

De rollen in de groep lijken soms te veranderen. Hoe zit dat toch? Alsof het zo moest zijn, kreeg ik vandaag het boek Deep Democracy van Jitske Kramer in de brievenbus. Ik had ‘m besteld als vakantieliteratuur (naast de gewoon ordinaire chicklits waar ik dol op ben). Al bladerend in het boek, stuitte ik op de kop van een alinea ‘een rol kan echt vanalles zijn’. Het beeld van het oefenen van de musical kwam direct in me naar boven, maar hier wordt toch echt iets anders met een rol bedoeld. Binnen Deep Democracy verwijst het woord ‘rol’ naar alles wat er in een groep kan zijn; gedachten, thema’s, rollen, ideeën, meningen, dromen, gedragingen en gedachten. Het woord ‘rol’ is een neutrale term dit geen ordening aanbrengt, maar de informatie het ‘iets’ of meerdere ‘ietsen’ in de groep aanduidt (Kramer, 2017).

Door ongewenst gedrag, of ongewenste rollen, op iemand te projecteren verdwijnt de spanning uit de groep. Dat is precies wat ik zie gebeuren in sommige groepen 8 en het oefenen van de musical. Er is altijd wel een groepje kinderen dat nét even een andere gedachte of idee heeft bij een bepaald stukje uit de musical. Dat wordt niet door iedereen gewaardeerd (of lees; ze ‘kunnen’ er niks mee). Boosheid en onbegrip borrelen naar boven. Degene die de negatieve projecties ontvangt, noemen we een zondebok.

Een logische stap zou zijn om de zondebok uit de groep te halen of te ondersteunen.

Soms zie ik dat in groepen wel eens gebeuren. Krijgen kinderen een andere rol of taak binnen de musical. Het zou de sfeer moeten verbeteren, minder onenigheid en dan lijkt het probleem opgelost. Echter, de ‘rollen’ zijn groter dan het individu; de rol van de zondebok en de rollen die afgekeurd worden, zijn onderdeel van het weefsel van de groep (Kramer, 2017). Met andere woorden; je kunt erop wachten tot het volgende kind in de rol van zondebok gedrukt wordt.

Hoe kun je dit probleem wél oplossen?
Door de spanning die ontstaat in de groep op te lossen. Reflecteren met de kinderen en samen uitpluizen wat er in de groep aan de hand is. Waardoor ontstaat die spanning? Is het de musical? Het naderende afscheid? De spanning van de vakantie? De ideeën die er leven in de groep maar die niet ten uitvoer worden gebracht? Als de spanning uit de groep gehaald wordt, is er geen reden meer om een zondebok aan te wijzen en verdwijnt deze rol uit de groep.

Het is natuurlijk geen goed idee om in het script van de musical een rol te laten verdwijnen….dan loopt de spanning alleen maar op! Tenzij je een musical vol zondebokken hebt. 😉

Ik wens je alvast veel plezier deze laatste weken. Geniet van de parels, blik terug, reflecteer op de puzzels en sluit het schooljaar moe maar voldaan af.

Dus zorg ervoor dat je de eerste wijze uil blijft, in plaats van de tweede……