Gisteren had ik mijn tweede supervisie dag Transactionele Analyse.
Wat dat is? TA (afgekort) is tegelijkertijd een persoonlijkheidstheorie als een communicatiemodel. Het kijkt naar de ontwikkelingsgeschiedenis van mensen en de effecten daarvan op hun communicatie (Koopmans, 2012). Nu wil ik niet uitgebreid ingaan op de theoretische achtergrond en wat TA nu precies is, maar wel op welk inzicht het mij gisteren heeft gegeven in waardoor het soms zo lastig is om door de storming heen te komen.
Leiderschap en Lidmaatschap
Het inzicht komt uit het TA-model van Leiderschap en Lidmaatschap (Berne, 1963). Wanneer je de afbeelding voorstelt als het systeem van een klas met daarin de leerkracht als Leider en de kinderen als Leden, zie je ook:
- Externe hoofdgrens; de grens tussen het systeem en de buitenwereld. De grens geeft aan wie er wel en niet bij het systeem hoort.
- Interne hoofdgrens; de grens tussen Leider (leerkracht) en de Leden (kinderen).
- Interne bijgrens: de grens tussen de Leden (kinderen) onderling
Verantwoordelijkheden
Een Leider en Leden hebben verschillende verantwoordelijkheden, dit zie je ook terug in de klas. De leerkracht bepaalt in de eerste weken, samen met de groep, het doel. Het doel is stip aan de horizon, de missie. Wat ervoor nodig is om dat te bereiken, wordt samen met de groep besproken en er worden gezamenlijke afspraken gemaakt. De norm van het systeem wordt neergezet. De leerkracht toont leiderschap door de groep mee te laten denken over de afspraken, maar ook wanneer het even niet loopt zoals het afgesproken is. Het kader is in de eerste weken neergezet en zowel voor de Leider als de Leden is duidelijk wat er van hen verwacht wordt, zijn alle stemmen gehoord en kunnen ze aan de slag om van de groep een fijne groep te maken.
Alles staat open
Maar wat als de Leider zijn leiderschapsrol te ‘los’ laat zijn? Dan zet hij eigenlijk alle grenzen open:
Wat er dan gebeurt is dat de Leden hun eigen norm en afspraken gaan bepalen. De Leider neemt te weinig leiderschap, waardoor grenzen te vaag worden en er geen of onduidelijke kaders zijn. De groep gaat dan zelf zijn grenzen en kaders bepalen. Dat veroorzaakt gedoe en vaak een gevoel van onmacht bij de leerkracht. Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat een ‘losse leider’ zorgt voor ‘losse leden’.
Dichtgetimmerd
Of wanneer de Leider het tegenovergestelde doet? Dus, alle kaders dichttimmert door zelf de norm te bepalen en duidelijke kaders, maar de groep daar geen verantwoordelijkheden in geeft? Dan raakt het systeem een soort van op slot, kan niemand nog een kant op. Dat veroorzaakt angst. Vaak zie je dat een ‘bange leider’ zorgt voor ‘bange leden’.
Valse start?
Terwijl ik dit schrijf bedenk ik me dat daar ook weer een mooi stukje over energievelden vanuit Deep Democracy aan gekoppeld zou kunnen worden, maar dat doe ik nu even niet. Want ik wilde het hebben over een valse start.
Afgelopen week was ik namelijk in een groep waarbij de leerkracht aangaf het gevoel te hebben een valse start met de groep gemaakt te hebben. Ze had ze veel te veel losgelaten, te weinig kaders gegeven en dus was de groep op zoek gegaan naar eigen kaders. De leerkracht was in de veronderstelling dat de groep wel eigen keuzes kon maken en eigen verantwoordelijkheden kon nemen. Maar het mondde uit in gedoe en onrust in de groep en ze had geen idee hoe dit tij te kunnen keren. De tranen stonden in haar ogen en ze was doodmoe.
‘Ik heb gewoon handvatten nodig, maar hoe dan?’, zuchtte ze.
Ik vroeg haar of ze na de herfstvakantie opnieuw zou kunnen beginnen met haar groep. Starten met de wens van de groep en van daaruit verder werken aan een fijn groepsklimaat. Ik vertelde haar over Klasse(n)Pad van Klasse(n)Kracht® en hoe we daarmee een nieuwe start konden maken.
Ze begon te stralen en zei: ’Ja! Wanneer kunnen we beginnen?!’
Ik zag haar Leiderschap meteen naar boven komen. Ze was het even kwijt, maar weet zeker dat ze met een nieuwe start het plezier in en mét de groep heel snel na de herfstvakantie gaat vinden.
Opnieuw starten
Heb je ook een valse start gemaakt en op zoek naar handvatten om in no-time de rust in je klas weer terug te krijgen? Download dan mijn e-book:
Hoe ga jij om met het Leiderschap en Lidmaatschap in jouw groep? Of herken je het misschien dat je een valse start hebt gemaakt? En waar herkende je dat aan?
