Strooks. Toen ik er voor het eerst kennis mee maakte en de betekenis las, was ik even verward. Want, ‘to stroke’ betekent in het Engels zowel slaan als aaien. Huh? Da’s gek. In mijn optiek is slaan toch écht wel iets anders dan aaien, ook al zie je het alleen symbolisch. Toen ik mezelf er verder in ging verdiepen, werd het me duidelijk. Eric Berne, de grondlegger van Transactionele Analyse, gebruikte het woord om een eenheid, een bepaalde mate van aandacht mee aan te geven.
Behoefte aan aandacht
Iedereen heeft behoefte aan aandacht. De uitspraak ‘waar je aandacht aan geeft, groeit’ zal je vast niet onbekend zijn. Het is wel zo dat de een wat meer behoefte aan aandacht heeft, dan de ander. Ieder heeft een soort van ‘interne thermostaat, waarmee je de ‘omgevingstemperatuur van aandacht’ op het juiste peil houdt. Dat is denk ik ook waardoor bekende artiesten het soms wél en soms ook niet volhouden. De thermostaat kan oververhit raken, waardoor je uit balans raakt.
Vanuit de TA zijn er een paar regels over het uitwisselen van aandacht en erkenning en dus het geven van Strooks:
- Aandacht en erkenning zijn nodig voor (persoonlijke) groei.
- Beter positieve aandacht.
- Beter negatieve aandacht dan geen aandacht.
Dus: Wanneer we als mens geen positieve aandacht krijgen, blijken mensen liever negatieve aandacht te krijgen dan helemaal géén aandacht.
Kindertijd
Wat je gewend bent vanuit jouw kindertijd bepaalt in grote mate hoe jouw thermostaat is afgesteld. Het is dus eigenlijk de temperatuur die in jouw kinderjaren is bepaald die ervoor zorgt hoe jij nu met complimenten omgaat.
Ga eens even na…
Hoe was het bij jou vroeger als je thuis uit school kwam? Kreeg je de volle aandacht en een warm welkom met een dikke knuffel en een kop thee? Of waren je ouders druk met bezigheden en moest je op dat moment voor jezelf zorgen? Dat wat je gewend bent en bekend voor je is, bepaalt jouw huidige afstelling van de ‘thermostaat’. En dat wat je gewend bent, bepaalt dus ook hoe jij omgaat met aandacht (of het gebrek eraan) die je krijgt. Je herkent vast wel het gevoel als iemand jouw complimentjes geeft, je zegt: ’Hou eens op, ik word er verlegen van.’ Dan staat jouw thermostaat waarschijnlijk laag afgesteld.
Weet je van jezelf dat je juist vaak op zoek gaat naar bevestiging en erkenning, dan zou je kunnen zeggen dat jouw thermostaat hoog staat afgesteld. Je hebt dus meer positieve aandacht (positieve Strooks) nodig om de juiste temperatuur te bereiken.
Thermostaat
Oh help, daar gaat mijn associatieve brein weer, ik zie nu steeds mijn eigen thermostaat in de woonkamer voor me. Ik heb ‘m sinds de energiecrisis van 21,5 (Ja! Koukleum!) naar 20 gezet. Maar mijn natuurlijke thermostaat wil heel graag die 21,5 om me heen hebben, anders krijg ik het koud en gaat mijn lijf protesteren. Dus heb ik gister een Stoov warmtedeken voor op mijn bureaustoel aangeschaft. Vanmorgen is ‘ie opgeladen en terwijl ik dit tik, ben ik aan het proefzitten. Van stand 1 werd ik nog niet echt warm. Dus doorgegaan naar stand 2. Ik weet nu zeker dat ‘ie in mijn 21,5-graad-behoefte gaat voorzien. Er zit ook nog een stand 3, maar die is denk ik voor als het buiten vriest. Dus die bewaar ik nog even.
Nu even terug naar de klas
Herken je de volgende situatie?
Suze heeft een prachtige tekening gemaakt. Helemaal volgens de opdracht en zelfs nog méér dan dat. Je geeft haar positieve Strooks (complimenten).
‘Wat een mooie tekening! Die kleuren zijn precies zoals ik ze in het verhaal vertelde. Je hebt echt je best gedaan. Super hoor!’
Op dat moment kijkt Suze je aan met een boze blik in haar ogen. Ze pakt haar tekening en verscheurt ‘m. Daarop word jij boos: ‘Waarom doe je dat nou?! Dat is toch niet nodig?!’ Suze kijkt je rustig aan en zegt verder niks, maar gaat met haar armen over elkaar zitten.
Waarschijnlijk is Suze niet gewend om zoveel positieve aandacht te krijgen. De thermostaat staat laag afgesteld. Door ineens zoveel positieve Strooks te krijgen, raakte de temperatuur uit balans. Door de tekening te verscheuren en de reactie van jou als leerkracht, werd de balans weer hersteld.
Balans
Elke mens streeft naar balans, dus deed zij iets wat weer negatieve aandacht opriep, zodat het weer klopte voor haar: bekend en gewend.
Omdat we als mensen aandacht en erkenning nodig hebben om te leven en te groeien, passen kinderen hun gedrag dus aan om er zo veel mogelijk van te krijgen. Door aandacht en erkenning voelen ze zich gezien en gehoord. En dus: wat veel aandacht oplevert, doen we vaker, ondanks dat het gedrag dan soms ineffectief kan zijn.
Even weer terug naar de klas
Herken je de volgende situatie?
Steeds als jij spellinginstructie staat te geven, vraagt Casper, een rustige jongen, bevestiging zonder zijn vinger op te steken. ‘Juf, ik schrijf ‘bakken’ met twee k’s. Dat is toch goed?’
Je beantwoordt zijn vraag: ‘Ja hoor Casper, dat is goed, maar de volgende keer wel je vinger opsteken.’ En je gaat verder.
Nog geen drie zinnen later: ‘Juf, moet ik dan ook een punt zetten?’
‘Casper, je praat er steeds doorheen. De afspraak is dat je je vinger opsteekt als je iets wilt vragen’, reageer je met irritatie in je stem.
Casper gaat zwaaien met zijn potlood, gaat staan en weer zitten en roept: ‘Juhuf! Jufffff!.’
Je reageert boos: ‘Casper! Je gaat nu gewoon aan het werk zonder iets te vragen of te storen. Nu ben ik er klaar mee!’.
Casper kijkt nog een keer naar de juf en gaat aan het werk.
‘Pffff’, denk je, hij doet ook werkelijk álles om aandacht te krijgen’.
Beter negatieve aandacht dan geen aandacht
Wanneer je naar de Strook-thermostaat van Casper kijkt, staat deze waarschijnlijk hoog afgesteld. Casper is een rustige, onopvallende jongen die weinig aandacht krijgt, maar deze wél nodig heeft. In het verleden heeft het voor hem gewerkt om bij zijn ouders te gaan roepen om aandacht te krijgen. Dit gedrag is voor Casper dus heel effectief geworden. Want, hoewel jij als leerkracht duidelijk aangeeft dat het niet oké is wat hij doet, krijgt hij wél aandacht. Al is het dan negatieve aandacht. Maar zoals je eerder las: beter negatieve aandacht dan geen aandacht.
Vraag: Kun je teveel strooks geven?
In de begeleiding van leerkrachten met dynamische groepen of in teamtrajecten krijg ik nog wel eens de vraag of je ook
teveel Strooks kunt geven?
Twee dingen die je moet weten:
Eigenlijk zijn daarin maar twee dingen die je moet weten:
- Strooks moeten wel echt gemeend en authentiek zijn.
- Je raakt niet verwend als je teveel aandacht (Strooks) krijgt, je gaat er niet van naast je schoenen lopen. We worden verwend als we geen grenzen aangereikt krijgen. Het is dus als leerkracht belangrijker om grenzen aan te geven (de ‘nee’ en de ja’) dan te minderen met Strooks.
Jouw Strook-thermostaat?
Hoe zit het met jouw Strook-thermostaat. Hoe staat die afgesteld? Zal ik je de mijne verklappen? Gister viel bij mij een kwartje: ik ben heel Strook-gevoelig. Mijn thermostaat staat daarin denk ik ook echt op 21,5 graad. Dus best warm. In mijn werk ga ik er niet bewust naar op zoek, maar als ik ze krijg, komen ze snoeihard aan. Zowel positief als negatief. Privé zoek ik ze soms bewust op, maar kan dan ook bijna grenzeloos worden in het doorvragen naar het ‘waarom’ of ‘waardoor’. Hmmzzzz….. Interessante materie die Strooks.
Gebruikte bronnen:
Einstein en de kunst van het zeilen (de Graaf & Kunst, 2019)
Persoonlijke effectiviteit in het basisonderwijs (Slagter, 2015)
Dit ben ik! Worden wie je bent met Transactionele Analyse (Koopmans, 2015)
