Wanneer ik een klas instap, voel ik vaak meteen welke ‘energie’ er in de groep aanwezig is. Ik stap een energieveld in; ik voel de spanning, de onrust, de onveiligheid of de weerstand in een groep. Want het zijn meestal groepen waarin het niet lekker loopt.
Als ik dan een strategische plek gevonden heb waar ik de groep en de leerkracht goed in beeld krijg en ga observeren wat er gebeurt en dit later terugkoppel aan de leerkracht is het altijd ‘raak’. Dat wat ik voelde binnen de eerste 5 minuten, klopt met de observatie en dat wat de leerkracht ervaart met de groep.
Energie
Gisteren was ik voor de tweede keer in een groep die overstroomt van energie. Ik kwam binnen en de leerkracht was net gestart met een groepsvormingsactiviteit. Het energieveld is er een in de vorm van veel contact, reageren op elkaar en op de leerkracht. Er lijkt constant beweging en actie te zijn van iedereen te zijn. De groep is enthousiast en aanwezig. Ze reageren meteen op mijn komst:
‘Oh ja! Wie ben jij ook alweer?’ ‘Jij bent van de spelling toch?’ ‘Kom je alleen kijken of gaan we ook iets doen?’ Drukte alom.
Wanneer ik mijn plek gevonden heb, krijg ik van de leerkracht de gelegenheid om hun vragen te beantwoorden. Want dat geeft ze rust. Op rustige toon geef ik antwoord op de vragen en stel zelf ook vragen aan de groep. Er lijkt een deken van rust over de groep te komen. Nog altijd enthousiast, maar met minder beweging.
‘Ik ben van Klasse(n)Pad. Hoe vinden jullie dat het gaat met Klasse(n)Pad’?
Er kwamen verschillende antwoorden, maar de gaafste was:
‘Dit is veel leuker dan Vreedzaam!’
Ik vroeg wat hij bedoelde met leuker.
‘Het is veel levendiger! We zijn steeds dingen aan het doen, die soort spelletjes’.
Daarna gaat de leerkracht door met een activiteit uit Klasse(n)Pad en onmiddellijk stroomt de energie weer verder door de groep. Hoewel, als ik goed kijk, zie ik dat het verschillende clusters van rollen zijn. Wat ik daarmee bedoel?
Rollen vanuit Deep Democracy
In een groep zitten in termen van Deep Democracy altijd allerlei rollen, waar iedereen zich in principe kan herkennen: leider, volger, luisteraar, organisator etc. Maar ook boos, enthousiast, blij of bang kunnen rollen in een groep zijn. Een rol kan dus alles zijn; een mening, rol, fysiek symptoom, gedachte, gedrag, archetype zijn. Die rollen zweven als magneetjes in een groep. En telkens is er iemand die zich tot die rol aangetrokken voelt, de rol tot zich neemt en zich ermee identificeert. Al die rollen samen maken het weefsel van de groep. Je zou het kunnen zien als een tapijt van alle dingen, gevoelens en ideeën die in een groep zitten.
Energieveld
Rollen stoten elkaar aan en af. En zo ontstaat er een uniek patroon. Rollen werken als een soort magneten op mensen en op elkaar. Als mens word je de ene keer naar de ene en dan weer naar de andere rol getrokken. Een cluster van rollen noemen we vanuit Deep Democracy een energieveld. In elke groep zijn energievelden en die kun je (leren) voelen. Een energieveld kan opgewekt en bruisend zijn (denk aan een verjaardag in jouw groep) of gespannen (Sint komt in de klas).
Dominante clusters van rollen
Wanneer je in een energieveld stapt, word je als het ware erin gezogen. Je wordt eigenlijk ‘besmet’ door de meest dominante clusters van rollen die er in de groep aanwezig zijn. Het is heel moeilijk om in een drukke groep rustig te blijven. Misschien uiterlijk wel, maar innerlijk kan die drukte jou helemaal leegzuigen. In een energieveld is het lastig om neutraal te blijven en niet in de dominante energie te worden gezogen. Dat is ook wat er in groepen gebeurt. In de groep waar ik gister instapte, was de rol ‘enthousiast’ dominant aanwezig. Wat er gebeurde was dat ik onmiddellijk ook heel enthousiast werd, vragen ging stellen etc. Op het moment dat ik mezelf bewust werd van het feit dat ik het energieveld nog wat extra aanzette, werd de groep nóg drukker. Dus nam ik een rustigere rol aan en …… werd de groep ook wat rustiger.
Een ander energieveld door een andere rol
Je kunt het energieveld dus beïnvloeden, door zelf een andere rol in te zetten. Er zijn namelijk altijd wel kinderen in de groep die zich aangetrokken (denk aan de magneten) tot die rol. En zo vorm je samen een nieuw energieveld. Soms merk je dat je lange tijd in hetzelfde energieveld zit. Je blijft bijvoorbeeld mopperen, doordat het in de groep nog steeds niet zo loopt zoals jij het voor ogen hebt. Doordat jij blijft mopperen, wordt de sfeer in de groep er niet gezelliger op. Je zit als het ware samen in het ‘mopper-energieveld’. Je kunt dit veranderen door eerst de rollen in kaart te brengen en vervolgens de rol waar je meer van wilt zien ‘aan’ te zetten.
Hoe doe je dat?
Om met de groep in een ander energieveld te komen, is het raadzaam om voor jezelf de volgende vragen te doorlopen:
Met welke rol identificeer jij je het meest in de groep?
Wat voel je? Welke emoties? Wat is jouw mening/ idee over de groep? Merk je bepaalde fysieke symptomen bij jezelf? Welk archetype neem jij in?
Welke rollen zijn er in de groep?
Pak een vel papier en schrijf alles op wat er in de groep actief is. Welke emoties zie je? Welke meningen en ideeën worden er gedeeld? Welke archetypische rollen zijn er actief in de groep?
Welk weefsel, welke patronen zie je?
Wat zijn de dominante aspecten? Welke rollen krijgen veel zendtijd, welke minder?
Zijn er rollen waarmee jij je identificeert?
Welke rollen blijven makkelijk(er) aan jou plakken?
Welke rollen neem jij in de groep sterk in?
Welke rollen zet jij aan? Zit je hierin vast? Of is er ook bewegingsruimte om het anders te doen?
Welke rollen zijn in de groep sterk aanwezig?
Misschien merk je een bepaalde rol, die in de groep aanwezig is, meer inneemt dan je eigenlijk wil. Als dit zo is, hoe zou je deze meer vloeibaar kunnen maken? Hoe kun je deze delen met de groep? Hoe kun je deze rol in het groepsbewuste brengen? Welke vragen stel je de groep? Hoe kun je de rol meer gaan verspreiden?
Welke rol zou je meer willen zien?
Nu je zicht hebt op de rollen, ga dan na van welke rol je graag meer zou willen zien. Wanneer je bijvoorbeeld een positieve sfeer in de klas wilt i.p.v. gemopper, besteed dan meer aandacht aan het geven van complimenten. Daarmee zet je een positief energieveld aan.
Of wanneer je merkt dat er een teveel aan leiderschap is in de groep, benoem dan wat je waarneemt en bespreek de rollen die je ziet met de groep. Geef de volgers-rol dan extra aandacht, zodat de ‘magneetjes’ daar wat meer aan gaan kleven.
Nog even terug naar de groep van gisteren. De leerkracht deed een activiteit uit Klasse(n)Pad waarbij in de eerste ronde een teveel leiderschap van twee kinderen te zien was (dominant). Door met de groep te reflecteren op wat er gebeurde, rollen te benoemen (het in het groepsbewuste te brengen), werd er een ander energieveld aangezet: meer rust, de dominante leidersrol werd minder en werd er meer samengewerkt. Daardoor ontstond er meer rust in de groep en werden ook de rustige rollen (kinderen) meer bij de groep betrokken.
Gebruikte bron: Deep Democracy – de wijsheid van de minderheid (Kramer, 2017)
Mocht je meer zicht willen krijgen op het energieveld en de rollen in jouw groep door mij mee te laten kijken? Klik dan hier:
