‘Hoe krijg ik rust in mijn klas? Dat is het enige wat ik wil!’. Met de tranen in haar ogen zit de leerkracht tegenover mij. Ik kijk om me heen, de kinderen zijn naar huis. Ik zie ook na schooltijd dat de rust ontbreekt in deze groep. Schriften liggen als oud papier op een stapel op de kast. Onder de tafels liggen potloden, een gummetje en papiersnippers. Alles in deze klas ademt onrust uit en de leerkracht verzucht: ‘Ik weet het echt niet meer hoor! Dus kom maar op met je tips!’ In dit blog krijg je van mij vijf tips om rust in je klas te krijgen.
Waardoor lukt het niet om rust in je klas te krijgen?
Eigenlijk zijn er een aantal oorzaken aan te wijzen waardoor het moeilijk is om rust in je klas te krijgen:
Er is geen rust in het groepsvormingsproces
Elke groep doorloopt elk jaar opnieuw de fasen van groepsvorming. De groep start in de formingsfase. Dit is de fase waarin kinderen aftasten of die nieuwe klas wel veilig is. Wie zijn mijn klasgenoten? En ook al zitten ze bij dezelfde kinderen in de klas, het blijft altijd de vraag of jouw vriendje of vriendinnetje nog steeds jouw vriendje of vriendinnetje is. En die nieuwe juf of meester? Is die streng of lief? Mogen we dezelfde dingen als bij de vorige juf of meester. Allemaal vragen die een rol spelen tijdens de formingsfase.
De overige fasen van groepsvorming zijn:
De stormingsfase
Vervolgens komt de groep in de stormingsfase. De fase waarin afgetast wordt wie er de baas is in de klas. Hoe gaan we in de klas met elkaar om? Met wie kan ik het goed vinden en wie kan ik beter op afstand houden? Een spannende fase waarin ook de verschillen tussen kinderen duidelijk worden.
De normingsfase
Wanneer de storm is gaan liggen, komt de groep in de normingsfase terecht. De fase waarin de groepsnormen bepaald worden en de groepswaarden gevormd worden.
De performingfase en adjourningfase
Als ook deze fase is afgerond, doorloopt de groep de performingfase; de lekker aan het werk en rust in je klas-fase. En als laatste de fase van adjourning, het afscheid. Het volgende schooljaar start alles weer van voren af aan.
Wanneer je als leerkracht het gewoon laat gebeuren en niet bewust bent van deze fasen, komt er geen rust in de groepsvorming. De groep blijft dan meestal in de stormingsfase hangen en dat maakt dat het steeds onrustig in de klas blijft en je als leerkracht het gevoel hebt de grip op de groep kwijt te raken.
De afspraken om rust in de klas te krijgen zijn niet duidelijk.
Rust in de klas creëer je door samen afspraken te maken over hoe je met elkaar omgaat. In de meeste groepen worden wel regels afgesproken waar je je aan te houden hebt. Soms zijn het schoolbrede regels, maar meestal worden ze wel per groep gemaakt.
Om rust in je klas te krijgen, is het belangrijk om je bewust te zijn van het groepsvormingsproces én weten hoe je dit proces kunt beïnvloeden als leerkracht. En de ene groep is de andere niet. Dit betekent dat wat het ene schooljaar prima werkt, het volgend schooljaar wel compleet anders kan zijn. Wanneer je als leerkracht dus steeds vanuit jouw eigen regels en afspraken werkt, en niet vanuit gezamenlijke afspraken met je groep, zul je merken dat dit voor onrust in de groep zorgt.
De groep is geen groep daardoor is er geen rust in je klas
Wanneer het in de groep ontbreekt aan een gezamenlijke verantwoordelijkheid, ontstaat er geen rust in de klas. Iedereen zit als het ware op zijn eigen eiland en de apen op de rots hebben het voor het zeggen in de groep. Dit is vaak ook een teken dat de rollen in de groep niet goed verdeeld zijn. Wanneer een aantal sterke leiders het voor het zeggen hebben en deze kwaliteit (leiden) teveel inzetten, kan er een bepaalde dominantie in de groep ontstaan. De dominante groep kinderen bepaalt dan vaak de norm in de groep en de rest heeft zich hier maar op aan te passen. Doen ze dit niet, dan ontstaat er vaak een situatie waarin kinderen buitengesloten of gepest worden. Dit zorgt voor onrust in de groep, maar ook onveiligheid. Vaak hebben we het dan over een negatieve groep waarin een onveilig pedagogisch klimaat heerst of een verstoorde groepsdynamiek.
Herken jij het en wil je graag rust in de klas?
Dus een klas waarin je rustig en fijn kunt werken?
Lees dan snel verder! Want ik heb 5 concrete tips waarmee je morgen aan de slag kunt om rust in je klas te krijgen:
Vijf tips die ervoor zorgen dat je rust in je klas krijgt:
Tip 1: Rust in je klas door je bewust te zijn van het groepsvormingsproces
Door je als leerkracht bewust te zijn van de fasen van groepsvorming, kun je er ook gericht mee aan de slag. Waarschijnlijk start je elk jaar met de gouden weken. Maar daarna? Elke keer als er een verandering in de groep optreedt, doorloop je opnieuw het proces. Bijvoorbeeld: er gaat een kind verhuizen, er komt een stagiaire in de klas, de leerkracht is ziek en er komt een invaller of er komt een kind bij in de klas. Dat is geen kwestie van willen of niet, het gebeurt gewoon. Ook na elke vakantie doorloop je versnelt dit proces. Wees je er dus bewust van dat dit gebeurt, dit geeft bij jezelf al rust!
Tip 2: Rust in je klas door duidelijke afspraken te maken
Rust in je klas creëer je door samen duidelijke afspraken te maken. Wat zijn jullie gezamenlijke waarden en normen en welke afspraken horen daarbij? Wanneer je éérst samen bepaalt hoe je met elkaar om wilt gaan, maakt het ’t een stuk eenvoudiger om de stormingsfase te doorstaan. Het is immers duidelijk wat de afspraken zijn. Je haalt dus de normingsfase naar voren.
Tip 3: Rust in je klas door gezamenlijke verantwoordelijkheid
Alle neuzen dezelfde kant op en een stip aan de horizon zorgen voor duidelijkheid. En dat zorgt voor rust. Wanneer iedereen, dus de klas én de leerkracht samen weten hoe ze het willen hebben kun je daar gezamenlijk aan werken. Het is de groepsmissie waar je samen aan werkt. En een groepsmissie die zichtbaar is in de klas en waar je het hele jaar actief mee bent. Een voorbeeld van een groepsmissie is:
Belangrijk is dan wel dat je ook samen afspreekt hoé dat eruitziet? Dus: hoe ziet een ‘fijne groep’ eruit? Hoe ziet ‘rekening houden met elkaar’ eruit? Bespreek dus eigenlijk elk onderdeel van de missie en maakt het concreet. Ga er vooral niet vanuit dat kinderen wel weten wat jij of de ander bedoelt. Want, wanneer ik jou vraag een boom te tekenen zal die er vast heel anders uitzien dan de boom die ik getekend heb. We hebben allebei een ander beeld bij een boom. Die van mij is misschien een appelboom, van jou een denneboom. Een heel verschil toch?
Tip 4: Bekrachtig positief gewenst gedrag, dit geeft rust in je klas
Formuleer de afspraken die je maakt in positief gewenst gedrag, dit geeft rust want je laat weten wat je wél wilt zien. En niet wat je niét wilt zien. Het lijkt een open deur, maar nog zo vaak zie ik prachtig geformuleerde afspraken in klassen hangen, waarbij er vooral geschreven staat op wat kinderen niét mogen doen. Onze hersenen kennen het woord ‘niet’ namelijk niet. Wanneer ik tegen jou zeg, denk niet aan een roze olifant… wat popt er dan het eerst in je op? Vast geen blauwe olifant met gouden stippen. En zo werkt dat ook in onze hersenen. Dus wanneer we willen dat kinderen rustig lopen in de gang, moet de afspraak ook zijn: We lopen rustig door de gang. En niet: We rennen niet door de klas.
Gebruik de T-kaart
Maak ook dit visueel. De T-kaart is hiervoor een mooi hulpmiddel. Op deze kaart noteer je de afspraak in positief gewenst gedrag. Je bespreekt welk gedrag je wilt zien en wat je wilt horen bij een gezamenlijke afspraak die jullie gemaakt hebben. Laat vooral uit de kinderen komen welk gedrag je ziet en wat je hoort. In het voorbeeld was de afspraak ‘Ik blijf bij mezelf’.
Wat je dan ziet is:
- Kinderen die naar de juf kijken
- Kinderen die naar het bord kijken
- Kinderen die hun vinger opsteken (als ze iets willen zeggen)
- Kinderen die hard werken (En wat is dan hard werken? Wat zie je dan?)
Wat je hoort is:
- Niks (of werkgeluid, want niks is wel lastig)
- 1 leerling praat en de rest is stil
- De juf praat en de kinderen zijn stil
Tip 5: Reflecteren, belonen en zorgen voor plezier geeft ook rust
Wat hebben we aan een missie die we niet levend houden? Niks!
Wanneer je niet steeds de verbinding blijft maken met wat je ziet gebeuren in je groep, blijf het een soort van los zand wat door je vingers glipt. Reflecteer dus dagelijks met je groep, dit zorgt voor rust en duidelijkheid.
Vragen die je daarbij kunnen helpen zijn:
- Vertel eens wat er goed gaat?
- Wat zou er volgens jullie beter kunnen?
- Hoe gaan we hier samen voor zorgen?
- Wat gaan we dan in onze klas zien?
- En wat horen we kinderen dan zeggen?
Beloon de groep
Beloon de groep; maak samen afspraken over hoe en wanneer je gaat vieren dat het gelukt is. Maak kleine doelen. Bijvoorbeeld elke keer als het lukt om bij het stilte-teken stil te zijn, gaat er een knikker in een pot. Is de pot vol dan…… Bedenk het samen; extra buiten spelen? Extra voorlezen? Een extra tekenles? etc. Bepaal dit vooral sámen met de kinderen. Laat hen met ideeën komen. Het geeft hen nóg meer het gevoel dat ze er samen voor zullen moeten zorgen dat de droom uitkomt en de missie gaat slagen.
Zorg voor energie en plezier in de groep
Laat de energie lekker stromen door een beloning te koppelen aan de afspraken die je maakt, maar ook door energizers en groepsvormingsactiviteiten in te zetten. Maak bijvoorbeeld samen met de kinderen een ‘energie-pot’ waarin je allerlei korte activiteiten in stopt voor ‘even tussendoor’ of als beloning. Je zult merken dat de balans tussen inspanning en ontspanning de ideale combinatie is om rust in je klas te krijgen.
Denk je na het lezen van dit blog: Poeh, da’s veel om te onthouden!
Dan heb ik een geheugensteuntje voor je gemaakt: een e-book met gouden tips om in no-time rust in je klas te creëren.
En wil je gewoon eens met me sparren over hoe jij rust in jouw klas kunt krijgen?
Plan dan een online-sparmoment met me in:
Als licentie Specialist Klasse(n)Kracht kan ik jou ook helpen om weer rust in jouw groep te krijgen.
