Twee weken geleden stuurde ik de leerkrachten van een groep 6 die ik begeleid een ‘up-date’-mailtje om even te informeren hoe het liep na de meivakantie. Dit omdat de adjourningsfase waarschijnlijk ging (of al) speelde en dat betekent dat het weer meer onrustig kan worden in de groep. Wanneer het nodig was wilde ik graag meedenken in acticiviteiten voor de periode die ook wel de Bronzen weken wordt genoemd. Al snel kreeg ik een mailtje terug:
‘Na de meivakantie liep alles beter dan verwacht. De kinderen kregen de smaak te pakken, wat ons erg blij maakte. Het ging niet vanzelf; we moesten er nog steeds 100% aandacht aan geven, maar het liep wel soepeler. Sinds twee weken merken we echter dat de kinderen over van alles miepen. Ze kunnen weinig van elkaar hebben. Hoewel het werken en de instructies goed gaan, is de middag een uitdaging. We zijn vooral brandjes aan het blussen en kunnen niet precies achterhalen waarom. Is het de Cito? De avondvierdaagse? Zelfs de rustigere kinderen laten nu van zich horen. Iedere dag is weer een nieuwe dag en we blijven vol goede moed, maar het is weer pittig. Dus als je nog advies hebt 
’
Rustige periode in april
De laatste keer dat ik de groep zag, was begin april. Er was duidelijk meer rust, kinderen reageerden positief op elkaar en de boosheid in de klas was verdwenen. Leerkrachten vonden het werken zo veel prettiger en de teamleider bevestigde dat kinderen weer met plezier naar school gingen, wat ook van ouders terugkwam. Tijdens ons gesprek leek het alsof de leerkrachten dachten dat ze het gehaald hadden. Ze wisten dat hard werken nodig bleef, maar dachten het schooljaar wel goed af te kunnen sluiten. Ik wees hen erop dat de laatste fase van het schooljaar, de adjourningfase, belangrijk is. Ze hebben samen met de groep hard gewerkt en er moet tijd en aandacht zijn voor het afscheid nemen.
En toen kwam twee weken geleden die mail, waaruit bleek dat de adjourningfase was aangebroken.
Hoe herken je de adjourningsfase in jouw groep?
De adjourningfase, ook wel de afsluitfase genoemd, is de laatste fase in het model van groepsontwikkeling van Tuckman. In deze fase neemt de groep afscheid van elkaar voor een langere periode (de zomervakantie) of van klasgenootjes die bijvoorbeeld gaan verhuizen. In groep 8 speelt er een ander afscheid; het einde van de basisschooltijd. De fase brengt vaak onzekerheid met zich mee, waardoor kinderen meer gaan vitten op elkaar.
Welk gedrag zie je in de adjourningfase?
- Emotionele reacties: Kinderen kunnen emotioneler zijn en sneller gaan huilen. Ouders melden soms dat kinderen geen zin meer hebben in school of weer moeite hebben met afscheid nemen in de ochtend.
- Elkaar meer opzoeken: Kinderen die normaal alleen spelen, zoeken nu de groep op. Ze hebben meer behoefte aan bevestiging en nabijheid van leerkracht en klasgenoten.
- Verandering in groepsdynamiek: Dominante kinderen worden minder assertief, terwijl anderen meer initiatief nemen, bijvoorbeeld in het organiseren van (afscheids)activiteiten. Je merkt mogelijk minder conflicten omdat kinderen zich bewust zijn van het naderende afscheid, of juist meer conflicten door onderliggende spanning.
Het mailtje van de leerkracht beantwoordde ik als volgt:
‘Wat je schrijft, herken ik. Het kan te maken hebben met de CITO of Vierdaagse, maar ook met de adjourningfase; de afscheidsfase. Deze fase kan spannend zijn voor kinderen. Het einde van het schooljaar is in zicht, ze gaan naar een andere groep en andere leerkracht. Dat kan spanning veroorzaken die zich uit in ‘gedoe’. Kinderen vitten meer op elkaar, vergeten afspraken en lijken terug te vallen.
Het is belangrijk om aandacht te blijven besteden aan de missie en afspraken. Check met de kinderen: Klopt het nog? Doen we dit nog? Waar moeten we op letten om een fijne groep te blijven? Waar willen we in de laatste weken nog beter in worden? Probeer consequent te blijven in afspraken en routines, maar besteed ook aandacht aan het naderende afscheid. Wie vindt het spannend om naar groep 6 te gaan? Wat maakt het spannend? Wie herkent dit?’
Bespreking met de klas
Toen ik afgelopen week in de groep was, merkte ik de onrust ook. In de nabespreking vroegen de leerkrachten of ze het met de klas hadden besproken. De kinderen brachten veel dingen naar voren die spannend waren, zoals een andere leerkracht (waarschijnlijk voor het eerst een meester!), een nieuw lokaal, nieuwe en andere dingen leren, misschien nieuwe klasgenoten.
Wat kun je als leerkracht doen om de spanning te verminderen?
Het is belangrijk om oog en oor te hebben voor deze fase. Enerzijds door te achterhalen waar de spanning zit en anderzijds activiteiten inzetten om het schooljaar fijn af te sluiten. Het zijn eigenlijk de Bronzen weken.
Hier zijn enkele eenvoudige activiteiten die weinig voorbereiding vragen:
Klasgenotenkaartjes
Laat de kinderen kaartjes maken voor elkaar met iets aardigs of een leuke herinnering. Dit bevordert een positieve sfeer.
– Geef elk kind een blanco kaartje en vraag hen iets aardigs te schrijven of tekenen voor een klasgenoot.
– Laat de kinderen de kaartjes uitdelen en eventueel hardop voorlezen.
– Verzamel alle kaartjes in een doos of op een prikbord.
Dank-je-wel-muur
Maak een wand waar kinderen briefjes kunnen ophangen met dingen waarvoor ze dankbaar zijn of dank-je-wel willen zeggen.
– Hang een groot stuk papier of een prikbord op in de klas.
– Geef de kinderen gekleurde briefjes of post-its en vraag hen op te schrijven waarvoor ze dank-je-wel willen zeggen.
– Laat de kinderen hun briefjes ophangen en deel enkele briefjes met de klas.
Afscheidskring
Organiseer een kringactiviteit waarin kinderen hun favoriete herinnering van het jaar delen.
– Laat de kinderen in een kring zitten.
– Geef elk kind de beurt om hun favoriete herinnering te delen.
– Moedig de kinderen aan om op elkaar te reageren en positieve feedback te geven. Stel ook vragen als: ‘Wat maakte het leuk?’ ‘Wat zou de juf of meester volgend jaar ook zeker weer moeten doen?’
Memory-spel met foto's
Maak een memory-spel met foto’s van klasactiviteiten om positieve herinneringen op te halen en samen plezier te hebben.
– Verzamel foto’s van het schooljaar en print ze twee keer.
– Plak de foto’s op stevig karton om memory-kaarten te maken. Of laat de kinderen die zelf doen. 😉
– Speel het memory-spel, waarbij kinderen om de beurt kaartjes omdraaien en herinneringen delen. Vraag soms ook door op ‘Wat was er leuk?’ ‘Welk gevoel heb je bij die herinnering?’
Verlanglijstje voor de vakantie
Laat de kinderen een lijst maken van dingen die ze tijdens de zomervakantie willen doen.
– Geef elk kind een vel papier en vraag hen hun naam bovenaan te schrijven.
– Laat de kinderen een lijst maken van leuke activiteiten en doelen voor de vakantie.
– Bespreek enkele lijstjes in de klas en laat de kinderen aan hun plannen te delen. Zijn er overeenkomsten? Zijn er kinderen die in de vakantie ook iets samen gaan doen?
Bespreek de spanning
Belangrijk is om oog voor de spanning die in de groep zit te hebben en het bespreekbaar te maken. Zodra je het bespreekt, zul je merken dat meer kinderen het herkennen dan je vooraf dacht!
Wat herken jij in jouw groep?
