Niet als je weet waarvoor je ‘m gebruikt.
Gisteren gaf ik een teamtraining op een school in het noorden van het land. Want daar was het nog nét geen herfstvakantie; hij stond voor de deur. En dat was eigenlijk letterlijk, want het waaide en regende enorm. Écht herfst dus!
We gingen deze ochtend aan de slag met het sociogram en de rollen in de groep.
Ter introductie vroeg ik: ‘Welke betekenis heeft het sociogram voor jou?’
Het antwoord van de meesten was wel dat het vooral een klus is; de gegevens verzamelen en dan het uittekenen. Maar… gelukkig kon je dát tegenwoordig door de computer laten doen.
Maar, dát gingen we die ochtend dus niét doen!
Een computer ‘tekent’ namelijk gewoon wat ‘ie als opdracht krijgt: een verzameling van gegevens. Wanneer je het zelf tekent, en het liefst nog samen met je duo leerkracht, gaat het sociogram leven. Je ziet eigenlijk een weergave van de onderlinge relaties van jouw groep op papier. En vervolgens ga je samen de gegevens interpreteren: wat zien we nu eigenlijk? Wat zegt het ons? En… welke activiteiten gaan we inzetten om invloed uit te kunnen gaan oefenen op de onderlinge verhoudingen in de groep?
Eén van de taken binnen ons onderwijs is een positieve en inclusieve leeromgeving te creëren waarin alle kinderen zich veilig en gewaardeerd voelen. Alle kinderen moeten het gevoel hebben ‘erbij te horen’. Het sociogram is daarbij een hulpmiddel. Het helpt jouw als leerkracht om inzicht in de sociale relaties en groepsdynamiek binnen een klas te krijgen.
Wat levert het sociogram op?
Inzicht in sociale relaties
Een sociogram is een visuele weergave van de sociale relaties tussen kinderen in een klas. Het doel van een sociogram is om inzicht te krijgen in de sociale structuur van de klas; welke kinderen horen bij de groep? Welke kinderen zijn populair? Wie zijn er buitengesloten of worden genegeerd?
Maar ook; zijn er kliekjes (groepjes) in de klas?
Startpunt van het inzetten van interventies
Een sociogram kan helpen bij het inzichtelijk krijgen van kinderen die mogelijk sociaal geïsoleerd zijn of moeite hebben met het aangaan van sociale relaties. Doordat dit inzichtelijk wordt in een sociogram (wie is er buitengesloten? Wie wordt genegeerd?) kun je als leerkracht gerichte, interventies en hulp bieden om hun sociale positie in de groep te versterken.
Het bevordert de positieve groepsdynamiek
Door de sociale relaties in kaart te brengen, kan een sociogram ook de groepsdynamiek in de klas blootleggen. Je ziet waar of wie de kliekjes zijn, maar ook de paren. Wanneer er bijvoorbeeld een aantal kliekjes zijn en je in het sociogram ziet dat er een paar kinderen buitengesloten worden, zou dit kunnen betekenen dat die ‘kliekjes’ bewust die kinderen buiten sluiten. Het sociogram kan in dit geval helpend zijn om positieve groepsinteracties te bevorderen en eventuele conflictsituaties of pestgedrag aan te pakken.
Stimuleren van samenwerking en inclusie
Een sociogram kan ook gebruikt worden om kinderen te helpen begrijpen hoe ze effectiever kunnen samenwerken en elkaar kunnen ondersteunen. Het kan bijdragen aan het creëren van een sfeer van inclusie en wederzijds respect, waarin alle kinderen zich betrokken voelen. Je laat het sociogram niet aan de groep zien, maar je kunt d.m.v. gerichte samenwerkingsactiviteiten dit wél beïnvloeden. Je kunt als leerkracht uit het sociogram halen wie er graag met elkaar samenwerken, maar ook welke kinderen graag met elkaar zouden wíllen samenwerken. Door activiteiten in te zetten waarbij kinderen elkaars kwaliteiten ontdekken en elkaars kwaliteiten nodig hebben, help je de groep om meer samen te werken.
Gegevens
Van sociomatrix naar sociogram
De sociomatrix is het instrument waarmee je de verzamelde gegevens kunt zien. Het laat zien welke keuzes kinderen gemaakt hebben.
Het sociogram is de visuele weergave van de onderlinge relaties in de groep.
Sociomatrix
Sociogram
Het gebruik van het sociogram biedt dus waardevolle inzichten in de sociale relaties en groepsdynamiek van jouw groep. Het geeft jouw haakjes om gerichte ondersteuning te bieden aan kinderen die sociaal geïsoleerd zijn en om een positief en inclusief leer- en leefklimaat in de groep te bevorderen.
Wil je meer weten over het tekenen en vooral het analyseren en interpreteren van het sociogram? Neem dan even contact met me op.
