Botbreuken of pleisters plakken?

Nu de eerste weken van het schooljaar voorbij zijn en je als, het goed is, flink geïnvesteerd hebt in de forming- en normingsfase zoals ik in mijn eerdere blog schreef, kom je er niet onderuit: de storming is in volle gang. Sommige leerkrachten kijken er bijna naar uit in de zin van: Laat maar komen, dan hebben we dat gehad. Anderen zien deze fase van groepsvorming met angst en beven tegemoet.

Stormingfase

Wat gebeurt er nu eigenlijk in die stormingsfase?
Nadat de groep zich gevormd heeft, zullen de kinderen steeds meer van zichzelf laten zien, meer aangeven wat ze willen bereiken. Iedereen die tot een groep behoort, heeft de wens om invloed uit te willen oefenen op die groep. En dat zorgt ervoor dat er verschillen in opvattingen en wensen ontstaan. Niet iedereen is en wenst namelijk hetzelfde. Die verschillen kunnen leiden tot conflicten en gedoe. En dat is dus wat je als leerkracht ervaart als het ‘gedoe’ in de groep.

Routines en afspraken

Verschillen in opvattingen en voorkeuren richten zich in de stormingsfase in de eerste plaats op de taakgerichte aspecten van de groep, maar ook op het sociaal-emotionele aspect van de groep. Het gaat dan vooral om de vraag: hoe gaan we hier met elkaar om?
Soms kan dit heel eenvoudig opgelost worden door bepaalde routines die je al in de klas hebt doorgevoerd. Als je de afspraak dat de ene week de ‘nummers 1’ van een groepje de schriften mogen uitdelen en ophalen en de week erna de ‘nummers 2’ en er ontstaat daarover gedoe. Dan kun je heel eenvoudig naar de afspraak / routine verwijzen die je hebt ingevoerd.

Oplossen

Het oplossen van conflicten in de groep komt vaak tot stand door het proces van gissen en missen. Kinderen proberen dus uit wat werkt en wat niet werkt door allerlei gedragingen letterlijk ‘uit te proberen’ en te kijken wat daarop de reactie van de ander is. Dát is het ‘gedoe’ waar je als leerkracht last van hebt. En naarmate kinderen ouder worden, is het ook geen willekeurig uitproberen meer. Kinderen nemen de ervaring mee die ze eerder opgedaan hebben.

De wet van het effect

Wat een rol gaat spelen is ‘de wet van het effect’. Gedrag wat bijdraagt aan een goede samenwerking zal positieve reacties uitlokken van de groep en daardoor meer kans hebben om herhaald te worden. Dit gedrag zal dan deel uit gaan maken van het groepsgedrag. Gedrag wat geen positieve reacties oplevert, zullen uit het repertoire verdwijnen.

Positieve reacties leveren dus een positieve bijdrage aan samenwerken en daardoor zal er minder gedoe gaan ontstaan. Vaak wordt het gedrag dan herhaald, waardoor een herkenbaar patroon ontstaat. En zo wordt het gedrag na enige tijd tot norm verheven: ‘zo doen wij dat in onze groep’.

Ondersteunen

Als leerkracht kun je dit dus ondersteunen door tijdens de formingfase de norming erbij te pakken. Je bepaalt dus sámen hoe jullie het doen in de groep en de groep hoeft dit niet zelf uit te vinden door te gissen en missen. Dan ís in de stormingfase al duidelijk wat de norm is, welke gedragingen wel en niet vertoond mogen worden, welke rollen er zijn binnen de groep. De structurele kenmerken van de groep worden zichtbaar. En, hoe meer de regels en routines naar tevredenheid geregeld zijn, hoe minder conflicten er zijn en hoe beter je als leerkracht regie kunt voeren en de groep kunt begeleiden naar de volgende fase; de performingfase.

Door de stormingfase heen

Om de groep met zo min mogelijk gedoe door de stormingsfase te helpen, zou je jezelf en de groep de volgende vragen kunnen stellen: