Afgelopen week had ik voorbereidingsdagje en mocht ik genieten van een groepsdynamische situatie, zo ongeveer onder mijn raam. Een voorbeeld van ‘vergeten de normingsfase naar voren te halen’. Het was warm, dus het raam stond lekker open. Ergens vanuit een ooghoek zag ik een groep, ik schat in (bijna) pubers, voorbijkomen. Ik schatte in dat het een groep 8 was. Het clubje liep nogal verspreid. Ik nam me voor om gewoon door te blijven werken, hoewel mijn groepsdynamische brein als een magneet aan mijn hoofd begon te trekken. Nieuwsgierig, wat zou ik zien?

Groepsdynamisch brein

En toen ineens: ‘En nu is het afgelopen! Ik ben er klaar mee! Ik wil niet dat je loopt te duwen en trekken. Je gaat ook niet rennen! En je laat ook geen gaten vallen in de rij! Als je niet gewoon mee kunt doen dan…. dan…. uh dan… uh… dan blijf je de volgende keer op school! Is dat duidelijk?! …. Ben ik duidelijk?! En denk eraan, ik houd het in de gaten! Dus doe gewoon normaal!’
En juf liep weer verder. Achter in de rij ging de strijd om de macht gewoon door…. Er liep achteraan in de rij nog een volwassene mee, dat was duidelijk de ‘bezemwagen’.

Nieuwsgierig

Je snapt wel dat ik na de ‘En nu is het afgelopen! Ik ben er klaar mee!’ al met mijn neus tegen het raam geplakt stond. Toch dat magnetische groepsdynamische brein. Maar ook mijn nieuwsgierige-altijd-vragen brein:

  • Wat is dit voor een groep? Hoe lang kennen zij elkaar al?
  • Zitten ze in de eerste week van het schooljaar? Of is het een groep die in de buurt op kamp is en al in week drie zit?
  • Welke afspraken hebben ze gemaakt over hoe je met elkaar omgaat?
  • Hebben ze afspraken gemaakt voordat ze vertrokken?
  • Wat voor een groep willen ze zijn?

Bewust zijn van norming

En tegelijkertijd dacht ik: Arme juf!
Zou ze zich bewust zijn van de fase van groepsvorming waarin ze zit? Zou ze de tools in handen hebben om bewust regie te voeren op de forming en norming en deze gelijktijdig op laten lopen? Aan haar eerste reactie te horen niet, maar het zou natuurlijk ook kunnen dat onder aan mijn raam het ‘de druppel van de dag was’. Maar dan nog.

Wat zou kunnen helpen? Hoe bouw je aan een positieve sociale norm in je groep?

Tom Bennett (2022) schrijft daar in Regie in de klas, wat trouwens een enorme aanrader is om te lezen, het volgende over:

Het weten – onderwijzen – handhaven-model

Ten eerste moeten we natuurlijk zelf weten welke normen we willen hanteren.
Welke waarden wil je graag terugzien? En hoe zien die eruit in de praktijk?
Daarna moet je de normen onderwijzen aan de leerlingen, dus niet simpelweg vertellen.
Tot slot moet je deze normen ook handhaven.’

Bron: Regie in de klas (Bennett, 2022)

Weten

Wanneer jij het als leerkracht belangrijk vindt dat er rust is in de klas en dit als norm stelt, moet je ook duidelijk zijn over wat het dan precies inhoudt. Want, wat betekent ‘rust’ of ‘rustig’? Dit kan voor iedereen een andere betekenis hebben. Voor mij betekent ‘rustig’ dat kinderen best zachtjes mogen overleggen, maar voor een ander kan het betekenen dat het echt helemaal stil moet zijn in de klas. Dus wanneer je als leerkracht, liefst samen met de groep, bepaalt dat het rustig is in de klas moet je ook weten hoe het eruit ziet en wat je hoort. Vanuit Klasse(n)Kracht® gebruiken we hier een handig hulpmiddel voor, de T-kaart. Daarmee maak je meteen duidelijk wat de afspraak is, wat je dan ziet en wat je hoort bij die afspraak. En vervolgens kun je de afspraak, of de norm ook toespitsen op verschillende situaties. Want, is ‘rustig’ bij zelfstandig werken hetzelfde als bij samenwerken?

Onderwijzen

Om de waarde te stimuleren als norm, zul je het moeten onderwijzen. Onderwijzen in de zin van gesprekken met de kinderen voeren over hoe het eruit ziet, maar ook zeker waarom iets belangrijk is. ‘Rustig’ is belangrijk om je goed te kunnen concentreren op je werk. Erover praten en nadenken is stap één, het daadwerkelijk ook doén is stap twee. Je gaat dus samen met de groep oefenen wat rustig is. Door voor te doen, na te doen in passende situaties en de norm als het ware in verschillende situaties te ontleden, leren kinderen pas echt wat ‘rustig’ is. Maar ook zelf het rolmodel daarin zijn. Dus als de klas rustig aan het werk is en een collega komt wat vragen, reageer dan ook rustig of fluisterend. Jij als leerkracht bent het voorbeeld.

Handhaven

Dit is in de praktijk vaak het lastigst. Een voorbeeld: De afspraak is dat de groep rustig werkt tijdens het zelfstandig werken. Je hebt met de groep afgesproken dat rustig is: je mag met een fluisterstem overleggen met je buur. Bij één tweetal gaat het volume steeds meer omhoog, maar ze zijn ook zó goed aan het werk dat je het als leerkracht zijnde maar even toestaat.

Wat er dan eigenlijk gebeurt, is dat de norm ondermijnd wordt. Gevolg: steeds meer buurtjes gaan harder praten en het wordt onrustig in de klas. Totdat bij de leerkracht de maat vol is en gaat eisen dat er in complete stilte gewerkt moet worden. Herkenbaar?

  • Beter is om non-verbaal aan het tweetal te laten merken dat je het volume niet accepteert door bijvoorbeeld het fluistergebaar te laten zien.
  • Dit bekrachtigen met: ‘Ik verwacht dat er rustig gewerkt wordt.’
  • Er daarna meer gewicht aan geven: ‘Zijn er buren die zachtjes overleggen?’.
  • De klas in kijken, het tweetal nog even negeren en opnieuw laten zien wat de verwachtingen zijn.
  • Zeg vervolgens: ‘Jurre en Sjoerd, fijn dat jullie zo zachtjes overleggen, dank je.’
  • Als het pratende tweetal door blijft gaan, vraag je om op een later moment bij je te komen of geef je een waarschuwing. Afhankelijk van wat de consequenties zijn die je afgesproken hebt.

‘Een hek bovenaan een klif,
is beter dan een ambulance onderaan’

(David Clegg)

Dus: denk erover na hoe je gedrag kunt verbeteren wanneer het goed gaat en niet alleen wanneer er problemen opgelost moeten worden. En start dus zo snel mogelijk met de norming in jouw groep. Bepaal samen de norm en heb daar het hele jaar profijt van door er ook regelmatig op te reflecteren.

Hoe doe jij dat? Hoe bepaal jij de norm met jouw groep?

Ben je nog op zoek naar leuke groepsvormers? Klik dan hier: E-book 15 snelle Groepsvormers

 

Je bent er bijna!

Waar mag ik het e-book naartoe sturen?

Privacyverklaring

Check de mail om het e-book te downloaden!

Je bent er bijna!

Waar mag ik het e-book naartoe sturen?

Privacyverklaring

Check de mail om het e-book te downloaden!

Je bent er bijna!

Waar mag ik het e-book naartoe sturen?

Privacyverklaring

Check de mail om het e-book te downloaden!

Op zoek naar snelle groepsvormers?

Download dan het gratis e-book met 15 snelle groepsvormers voor buiten én binnen.

Privacyverklaring

Check de mail om het e-book te downloaden!

Wil je 15 Snelle Groepsvormers?

Wil je 15 Snelle Groepsvormers?

In dit praktische e-book heb ik 15 snelle Groepsvormers voor je verzameld die je binnen én buiten kunt doen. Voor jouw groep én voor jouw team.

Nieuwsgierig?

Vul het formulier in en ontvang het e-book in jouw mailbox.

Check de mail om het e-book te downloaden!