Gisteren hoorde ik op de radio, in het kader van de Week Tegen Pesten, dat pesten in alle leeftijdsgroepen voorkomt, zelfs in verzorgingshuizen. Hoor ik je nu zeggen: ‘Huh?’ Of stiekem liefdevol grinniken? Nou, ik kan het je bevestigen: dat gebeurt inderdaad!
Jarenlang ben ik op zaterdagochtend naar mijn lieve oma gegaan. Ze werd 107, dus da’s best heel wat jaren. 😉 Gezellig samen kletsen:
“En nou he’k genoeg verteld, nou meugde gij.”
Lachen om haar vreselijk goede humor:
“Oma, waarom ligt de wekker op het nachtkastje plat?”
“Da’s een wekker die volkomen rust nodig hèt.”
En ondertussen samen genieten van een advocaatje:
“Wil’de dur nog inne?”
“Nee oma, ik moet nog rijden.”
“Oh, ge kunt ok blijve sloape, plek zat hier onder ‘t bed.”
Groepsvorming 80+
En daarna bracht ik haar naar de eetzaal voor het middageten. En daar gebeurde het.
Ik, met mijn groespdynamische bril, zag er hele processen: Kwam er ‘nieuw’ persoon in de groep aan tafel zitten, dan werd er in eerste instantie weinig gezegd en alleen maar gekeken. Maar na een minuut of tien begon meneer Janssen uitgebreid te vertellen wie hij allemaal kende en waarvan. Dat hij mijn oma goed kende, want hij en Dieneke hadden vroeger nog samen geknikkerd. Waarop mijn oma altijd heel stellig reageerde met: ‘Dat klopt en jij speelde altijd vals!’. Waarop een oudere heer altijd zei: ‘Ja, dat deed ‘ie met alles!’. Waarop meneer Janssen dan glunderend antwoordde: ‘Maar ik had wel altijd de mooiste knikkers!’ Waarop de groep dan standaard begon te lachen.
Maar, wat er ook gebeurde was, dat er een week of twee weken een nieuwe bewoner aan tafel zat en ik die na twee weken ineens aan een andere tafel zag zitten. Ik vroeg dan aan oma waarom die meneer of mevrouw niet meer bij hen aan tafel zat. Dan smiespelde ze en kwam dan met verschillende redenen:
‘Die zei niks’.
Of
‘Da’s een Lauwse en wij zijn Woamelse wa’.
(vertaling: Dat is iemand uit Leeuwen en wij zijn Wamelnaren)
Kortom: groepsvorming 80+ en dus ook gedoe.
Erbij horen
Iedereen, jong of oud, wil graag bij een groep horen. Waar dat vandaan komt?
Mensen hebben een diepgewortelde need to belong (Baumeister & Leary, 1995). In de prehistorie kon je als mens niet overleven zonder anderen. Contacten met anderen waren belangrijk voor een goede zorg voor de kinderen, het verkrijgen van voedsel en het bieden van bescherming. Om erbij te horen accepteren mensen soms dingen die ver kunnen gaan, denk aan de ontgroeningsrituelen. Doordat we graag bij een groep willen horen, voelt het ook heel onprettig wanneer we buitengesloten worden. Uit onderzoek blijkt zelfs dat mensen, wanneer ze door anderen buitengesloten worden, een directie reactie vertonen in de hersenen op dezelfde plaats waar ook fysieke pijn wordt geregistreerd (Eisenberger et. al, 2003). Zelfs uitsluiting van een ogenschijnlijk onbelangrijke groep doet pijn (Vonk, 2017).
Storming
Om erbij te horen, is er soms ‘gedoe’ nodig. Op dit moment zul je als leerkracht merken dat in de afgelopen week er steeds meer gedoe in de groep ontstaat. Dat klopt, want je hebt de Stormingsfase bereikt. En wat is dan gedoe? Kleine (of grotere) conflicten, ruzies, kinderen die de grenzen op gaan zoeken qua gedrag, proberen om de afspraken die jullie samen gemaakt hebben te ondermijnen. Dat soort gedoe. Herken je het?
Soms is het dan best lastig om, tijdens deze fase, er tóch voor te zorgen dat iedereen erbij blijft horen. Manieren om het gedoe op te lossen zijn:
Inzicht
Gisteren had ik een nabespreking waarin zó’n mooi inzicht ontstond. De groep kwam ‘van ver’. Vorig jaar was het een erg stormachtig jaar geweest. Vooral door de onrust in de groep, het erdoorheen praten en roepen werd door zowel de leerkrachten als de kinderen als grootste probleem ervaren. Door aan het begin van dit jaar een gezamenlijke missie en afspraken te formuleren, hadden ze samen bedacht dat rust het speerpunt werd van dit jaar. Nu de Stormingsfase op komst was, merkten leerkrachten wel dat de afspraak Ik ben stil als de ander praat wel ‘op scherp’ stond. Ze vonden het lastig om niet in het negatieve te vervallen.
Wat ze óók merkten, was dat de groep vatbaar is voor complimenten. Door gemeende complimenten te geven op het gewenste gedrag, leek het of er steeds meer kinderen het goede, gewenste gedrag overnamen. Ik vroeg:
“Je bedoelt dan dat je complimenten geeft op goed gedrag en dat je dan daarvan eigenlijk automatisch het effect ervan ziet?”
Ze reageerden verbaasd met:
“Ja! Zo lijkt het te werken in deze groep.”
En hadden zo het inzicht gekregen dat, door de groep positief te benaderen, ze het gedrag kregen wat ze graag wilden zien.
Effect van complimenten
Wat gebeurde er nu eigenlijk in deze groep? De kinderen zijn gevoelig voor complimenten én willen graag bij de groep horen. Blijkbaar is dat een soort van norm geworden: krijg je complimenten, dan hoor je bij de groep. Laat je gewenst gedrag zien, dan hoor je bij de groep. Een paar kinderen vonden het gewoon lastig om niet door de klas te roepen. Ze reageerden, onbewust, heel impulsief. De leerkracht had het, neutraal dus zonder oordeel, besproken: We vindt het lastig om zich aan de afspraak te houden? Wie kan dat juist heel goed? Wie is onze ‘helper’ hierin in de klas? Spontaan wezen de kinderen naar een van de stilste kinderen in de groep. Niet om hem buiten te sluiten als ‘de stille jongen’, maar omdat hij altijd met zijn hand in de lucht zat wanneer de juf om stilte vroeg. ‘En wanneer Jasper dat doet, weten wij dat we stil moeten zijn en doen hem na.’
En wat was daarvan het effect?
De stoerste jongen van de groep, de jongen die altijd zijn best deed om de leider van de groep te zijn, alles deed voor aanzien in de groep, maar ook degene die het meest moeite had met ‘stil zijn’, stak zijn hand steevast snel omhoog als de juf het stiltesignaal gaf. Want, dan kreeg hij complimenten en dus óók aanzien. Alleen op een andere manier dan hij voorheen deed. Een jongen, met diep van binnen, een negatief zelfbeeld. ‘Ik kan het toch niet!’
En nu… kon hij het wél! Wat een prachtige win-winsituatie!
En… nog meer winst: de leerkrachten hebben ‘de knop’ gevonden om door de Stormingsfase heen te komen. Dus eigenlijk win-win-win: win3.
Wat was jouw win3-moment de afgelopen week?
Ik hoor het graag!
Wil je ook een win3-situatie, maar weet je niet hoe?
Neem dan gerust contact me op.
