Afgelopen week was ik op een Vrije School, klas 5, dus groep 7. Op Vrije Scholen is het gebruikelijk dat leerkrachten een aantal jaren met hun klas meegaan. Dat maakt dat je écht samen een weg aflegt. Deze leerkrachten doen dat ook: zij blijven bij de groep tot en met klas 6.
Gedurende dit schooljaar hebben ze met hun klas gewerkt aan groepsvorming, met behulp van een missie, bouwstenen en theekaarten. Die missie had drie krachtige kernwaarden: behulpzaamheid, gezelligheid en iedereen hoort erbij. Prachtig. Maar, zoals dat vaak gaat: sommige dingen liepen vanzelf, andere zaken bleven lastig. En dus kwam de vraag:
“Hoe krijgen we dit nou écht meer van de groep? Hoe zorgen we ervoor dat die missie gaat leven in het dagelijks doen en laten?”
Een mooie vraag. En eentje die ik met plezier samen met de groep en leerkracht ben gaan onderzoeken.
Samen reflecteren: wat lukt er al, en wat niet?
We begonnen met terugblikken. Wat is er al geslaagd dit schooljaar? Waar mogen ze trots op zijn? En wat zou nog anders of beter kunnen?
De kinderen dachten enthousiast mee. Ze vertelden dat ze gezelligheid ontzettend belangrijk vinden. Alleen… als het gezellig wordt, wordt het vaak ook onrustig. Te druk. Te veel door elkaar. Kortom: chaos. De leerkracht moet dan streng zijn, de sfeer daalt, en het wordt er allesbehalve gezelliger op. Een mooi voorbeeld van een kernkwaliteit die doorslaat in zijn valkuil.
Dat was voor mij het startsein om met de groep aan de slag te gaan met een kernkwadrant.
Van gezelligheid naar chaos – en weer terug
We namen samen het woord gezelligheid onder de loep. Wat is er zo fijn aan? Wat gebeurt er als het teveel wordt? De kinderen noemden het zelf al: “Dan ontstaat er chaos.”
Ik vroeg: “En wat zou dan een mooie tegenhanger zijn, een manier waarop het wél gezellig kan zijn, maar zonder dat het uit de hand loopt?”
Ze kwamen zelf met: rustige gezelligheid en rekening houden met elkaar.
En toen ik vroeg waar ze echt een hekel aan hadden, kwam het antwoord unaniem: saaiheid.
Het hele kernkwadrant stond ineens op het bord:
- Kernkwaliteit: gezelligheid
- Valkuil: chaos
- Uitdaging: rustige gezelligheid & rekening houden met elkaar
- Allergie: saaiheid
Van inzicht naar actie
Daarna ontstond er iets moois. De kinderen wilden het kernkwadrant niet alleen in hun hoofd houden, maar écht zichtbaar maken. Hun idee: hang het op het bord, zodat de leerkracht – bijvoorbeeld vóór een spel of werkvorm – kan zeggen:
“We gaan iets gezelligs doen. Waar moeten we dan op letten om het rustig te houden?”
Ze besloten daarnaast ook een nieuwe T-kaart te maken voor de komende weken, met daarop:
- Wat zie en hoor je bij rustige gezelligheid?
- Wat zie en hoor je als er rekening wordt gehouden met elkaar?
Ze nemen dit de laatste weken van het schooljaar mee als focus. Hoe krachtig is het als een missie niet blijft hangen in mooie woorden, maar handen en voeten krijgt in het dagelijks doen?
De missie levend houden, ook richting volgend jaar
Wat ik zo sterk vond aan dit moment, was dat het midden in de bronzen weken plaatsvond. Het moment van het schooljaar waarin we vaak vooruitkijken, aftellen, en misschien al een beetje loslaten.
Maar een missie heeft nog steeds betekenis.
En al ga jij als leerkracht misschien niet mee naar het volgende schooljaar — de groep gaat wel verder. Hoe mooi is het als je aan het eind van het schooljaar met de klas kunt zeggen:
“Dit was onze missie, dit is al gelukt, en hier kunnen we nog in groeien.”
Dat geeft de volgende leerkracht meteen een warm begin. En de kinderen? Die nemen eigenaarschap mee. Misschien wel voor het eerst écht.
5 tips om de missie levend te houden
(ook aan het einde van het schooljaar)
1. Plan een reflectiemoment met je groep
Kijk samen terug: wat was onze missie? Wat gaat goed? Wat vraagt nog aandacht?
2. Gebruik het kernkwadrant als leidraad
Laat kinderen samen met jou onderzoeken waar een kwaliteit doorslaat in een valkuil, en welke uitdaging daarbij hoort.
3. Maak het visueel én zichtbaar
Hang kernkwadranten of T-kaarten zichtbaar op in de klas. Laat het dagelijks terugkomen.
4. Vertaal de missie naar concreet gedrag
Laat kinderen zelf bedenken: wat zien en horen we als we de missie leven?
5. Neem het mee naar volgend schooljaar
Schrijf op wat al gelukt is, en wat nog in ontwikkeling is. Geef dat mee aan de volgende leerkracht. Zo bouw je door.
Wil je hier meer over lezen? In mijn boek Van onrust naar rust – Hoe je van jouw klas een groep maakt geef ik je volop inspiratie, voorbeelden en praktische werkvormen om van jouw klas een hechte groep te maken.
Nieuwsgierig? Kijk dan even op deze pagina waar je mijn boek kunt bestellen.
