Ingewikkelde, onrustige, dynamische groepen. Sinds ik leerkrachten met zo’n groep begeleid, heb ik al verschillende benamingen voorbij horen komen. Zo ook moeilijk, uitdagend, onveilig. Eigenlijk maakt het voor mij niet uit hoe je het noemt. Vaak komt het neer op het gevoel wat de leerkracht erbij heeft. Waar de een vindt het ‘moeilijk’ vindt, ziet de ander het meer als ‘uitdagend’. Eén overeenkomst is er altijd te vinden: er moet iets gebeuren! Want óf de leerkracht houdt het niet meer vol óf kinderen gaan niet meer met plezier naar school óf ouders hebben zorgen. En vaak is het niet óf, maar én.
Terugkoppeling
Zo ook in de groep waar ik afgelopen week getuige was van de terugkoppeling van de gesprekjes met kinderen. Eigenlijk wordt op dat moment het groepsonbewuste in het groepsbewuste gebracht. Aan het begin van het gesprek leek de groep heel rustig, betrokken. Er werd teruggekoppeld wat ze zelf verteld hadden aan de intern begeleider. Het was heel herkenbaar. Niemand gaf aan dat ze het niét herkenden. Daarna mochten de juffen aangeven wat zij herkenden.
Groepsbewuste en groepsonbewuste
Nog voordat de leerkrachten iets gezegd hadden, reageerde een jongen met: ‘Oeh, dat vind ik spannend.’ Daar werd volop gereageerd met: ‘Ja ik ook!’
Mooi om te ervaren hoe ‘spanning’ in een groep in het groepsbewuste wordt gebracht door het alleen maar te benoemen. Het verschil tussen het groepsbewuste en het groepsonbewuste is dat het groepsbewuste datgene is waarvan iedereen op de hoogte is. Het is gedeelde informatie, informatie die uitgesproken is en door de groep als geheel ook echt gehoord is. Het kunnen gedachten, ideeën, ervaringen, theorieën zijn die pas in het bewustzijn van de groep komen als er stem aan gegeven is. Het groepsonbewuste ligt onder de waterlijn; datgene wat niet iedereen weet. Het is de informatie die nog niet gedeeld is met de groep, of slechts met een gedeelte van de groep. (Kramer, 2014)
Reageren op elkaar
Eigenlijk werd alles wat ze lastig vonden, in het groepsbewuste gebracht. Waar zowel de kinderen als de leerkrachten het meeste last van hadden, was toch wel het reageren op elkaar:
- Wanneer de juf een vraag stelt roepen we door elkaar.
- Wanneer iemand een antwoord geeft, geeft een ander ook antwoord.
- Wanneer er ‘stop’ wordt gezegd, wordt er niet gestopt, maar gaan we door.
Hulpvragen
Vanuit Klasse(n)Kracht kijken we dan naar de hulpvraag van de groep. De groep vraagt eigenlijk:
Leer ons na te denken voor we actie ondernemen.
-Help ons impulsen te beheersen.
-Leer ons balans te vinden in het uitstellen van reacties en het nemen van initiatief.
-Leer ons zelf keuzes te maken en anderen te negeren als dat nodig is.
Maar ook de leerkrachten hebben een hulpvraag:
-Hoe leer ik kinderen om de balans te vinden tussen enthousiasme en bedachtzaamheid? Want dat is de Uitdaging die ze te leren hebben.
Kwaliteit
Impulsiviteit kunt je namelijk ook van een andere kant bekijken. De groep heeft namelijk een enorme kwaliteit: Enthousiasme. Alleen zetten ze er teveel van in, ze schieten door in hun Kwaliteit, waardoor het Impulsiviteit wordt.
Hoe?!
Dat dit ánders moest, daar waren ze zich wel van bewust. Maar de vraag was hóe? Ze zaten tenslotte al een paar jaar bij elkaar in de groep en het was nog steeds niet veranderd. Sterker nog, het werd alleen maar erger!
Terug naar de groepsmissie
De leerkrachten gaan met de groep aan de slag door Klasse(n)Pad in te zetten. Ze werkten al met een groepsmissie en afspraken, maar die waren niet concreet genoeg en sloten ook niet aan op de hulpvraag van de groep. De leerkrachten gaven zelf aan: eigenlijk moeten we de boel resetten.
En dus starten ze komende week nog met het thema Welkom uit Klasse(n)Pad. Met verschillende activiteiten wordt een nieuwe groepsmissie geformuleerd. Van daaruit worden de bouwstenen gemaakt (verbinding van missie aan concreet gedrag). En vervolgens worden afspraken gemaakt. Ook wordt er ingezet op het elkaar nóg beter leren kennen, want dat was ook één van de punten die in de terugkoppeling naar voren kwam: we moeten meer rekening houden met elkaar, maar daarvoor moeten we elkaar ook beter kennen.
(On)Bewust (On)Bekwaam
Van hieruit gaan we Regie voeren en daarna aan de slag met het thema Overal op reageren. Op deze manier nemen we de groep mee van door in een aantal fasen van leren:
- Onbewust Onbekwaam;
Vóór de gesprekjes en terugkoppeling: ik heb nergens last van! - Bewust Onbekwaam;
Na de terugkoppeling en bij de start van het thema: Grrr, ik kan dit niet! / we kunnen dit niet! - Bewust Bekwaam;
Tijdens het thema:Ik ga lekker, al gaat het nog niet vanzelf. - Bewust Onbekwaam;
Wanneer het thema afgerond is: Dit kan iedereen toch?
De kracht van het Klasse(n)Pad en de gerichte activiteiten zit vooral in de reflectiemomenten en constant de transfer maken van gewenst gedrag naar activiteiten en vice versa.
De Zilveren weken (+Goud)
Na de kerstvakantie starten veel scholen en groepen met de Zilveren weken. Ik raad je aan om er Gouden weken van te maken met hier en daar wat zilver, om zo een fijn tweede helft van het schooljaar met je groep te hebben. Dus: kijk weer even naar jullie groepsmissie. Klopt het nog? Moet er wellicht wat anders of nog iets bij? Wat hebben jullie te doen om de missie aan het einde van het jaar te halen?
Successen Vieren
Afgelopen week kreeg ik een mooi voorbeeld toegestuurd hoe je de successen inzichtelijk kunt maken:
Maar ook hoe je het proces inzichtelijk maakt met Klasse(n)Pad:
Ik zou zeggen, ga net als ik met mijn kerstboom, een beetje mixen Goud met Zilver. En maak er samen een prachtige tweede helft van.
Mocht je er hulp bij nodig hebben of vragen?
Neem dan even contact met me op of check mijn agenda om een (online) afspraak te maken.
Gebruikte bronnen:
Klasse(n)Pad (Bijlsma, 2021)
Deep Democracy (Kramer, 2014)
